“XAKE ZAKURTZARRARI !” lanean oinarritua
EGILEAK:
Jon Esturo eta Asier Ibaibarriaga
Informazio gehiago: www.ikastola.net/jokoak
XAKE HIZTEGIA – ZEINUAK – IDAZKETA
Gaztelera |
Euskara |
Frantsesa |
Ingelesa |
Abandonar |
Bertan
|
Abandonner |
Resign,
|
Aceptar |
Onartu |
Accepter |
Accept |
Adversario |
Aurkaria |
Aversion |
Opponent |
Advertencia |
Ohartarazpena,
|
Adversité |
Warning |
Adyacente |
Albokoa |
Adjacent |
Adjacent |
Ahogado |
Itota |
Étouffer |
Stalemate |
Ajedrez |
Xakea |
Échecs |
Chess |
Alfil |
Alfila |
Fou |
Bishop |
Amenazada |
Mehatxatua |
Attaquée |
Threatened |
Análisis |
Analisia |
Analystes |
Analysis |
Apertura |
Irekitze
|
Ouverture |
Opening |
Apertura
|
Lerro
|
Ouverture
|
Opening
|
Apuro
|
Denbora
|
Dépecha
|
Time
|
Atajo |
Lasterbidea |
Attelle |
Short
|
Ataque |
Erasoa |
Attaque |
Attack |
Ayuda |
Laguntza |
Aide |
Help |
Bajo
|
Erasopean |
Attaquant |
Under
|
Base
|
Datu
|
Bases
|
Database |
Blancas
|
Zuriak
|
Les
|
White |
Bloqueo
|
Laukien
|
Blocess
|
Block
|
Breve |
Laburra |
Bref |
Short,
|
Caballo |
Zalduna |
Cavalier |
Knight |
Calculo |
Kalkulua |
Calcul |
Calculation |
Calidad |
Kalitatea |
Qualité |
Quality |
Captura |
Harrapaketa |
Capture |
Take |
Casillas
|
Mehatxupeko
|
Cases
|
Squares
|
Casilla
|
Iheserako
|
Cases
|
Square
|
Cambiar |
Aldatu |
Changer |
Change |
Cancelar |
Utzi |
Annuler |
Cancel |
Capturar |
Harrapatu,
|
Capturer |
Take,
|
Capturar
|
Igarotzean
|
Prise
|
Take
|
Centro |
Erdigunea |
Centre |
Centre,
|
Clásico |
Klasikoa |
Classique |
Classical |
Clavada |
Iltzatu |
Cloué |
Nailed,
|
Colores
|
Kolore
|
Couleurs
|
Colours
|
Combinación |
Konbinazioa |
Combinaison |
Combination |
Combinación
|
Berdinketarako
|
Combinaison
|
Combination
|
Comentarios |
Iruzkinak |
Commentaires |
Commentary |
Comenzar |
Hasi |
Commercer |
Start |
Completar |
Osatu,
|
Completer |
Complete |
Compongo |
Atontzen
|
J’adoube |
Compose,
|
Computadora |
Ordenagailua |
Ordinateur |
Computer |
Consecutivos |
Ondoz
|
Ininterrompu |
Consecutive |
Consumir
|
Ahitutako
|
Consommer
|
Waste
|
Contraataque |
Kontraerasoa |
Contre-attaque |
Counter
|
Contragambito |
Kontraganbitoa |
Contre-gambit |
Counter
|
Contrajuego |
Erasorako
|
Contre-jeu |
Counter
|
Contrario |
Arerioa |
Contraire |
Opponent,
|
Coordenadas |
Koordenatuak |
Coordonnées |
Coordinate |
Dama |
Dama |
Dame |
Queen |
Dar
|
Mate
|
Donner
|
Make
|
Debilidad |
Ahultasuna |
Faiblesse |
Weakness |
Defensa |
Defentsa |
Défense |
Defense |
Defensa
|
Zeharkako
|
Indirect
|
Indirect
|
Desarrollo |
Garapena |
Dévelopement |
Development |
Descubierta |
Ageriko
|
Decouvert |
Overdrawn |
Destrucción |
Suntsiketa |
Detruire |
Destruction |
Desviación |
Desbideratu |
Déviation |
Deviation |
Diagonal
|
Diagonal
|
Diagonale
|
Long
|
Distraer |
Arreta
|
Distraire |
Distract,
|
Enemigo |
Etsaia |
Ennemi |
Enemy |
Enroque |
Errokea |
Roque |
castling |
Enroque
|
Erroke
|
Petit
|
Short
|
Enroque
|
Erroke
|
Grand
|
Long
|
Enrocarse |
Errokeatu |
Roquer |
To
|
Error |
Akatsa,
|
Erreur |
Mistake |
Espacio |
Espazioa |
Espace |
Board
|
Estar
|
Jokoan
|
être
|
To
|
Estilo |
Estiloa |
Style |
Style |
Evaluación |
Ebaluazioa |
Valorisation |
Evaluation |
Exceptuando |
Salbuetsia |
Excepté |
Except |
Fecha |
Data |
Date |
Date |
Figura |
Figura |
Figure |
Figure |
Final |
Amaiera |
Finale |
Ending |
Flanco
|
Damaren
|
Aile-dame |
Queen
|
Flanco
|
Erregearen
|
Aile-roi |
King
|
Forzada |
Behartua |
Inevitable,
|
Forced |
Gambito |
Ganbitoa |
Gambit |
Gambit |
Girar
|
Taula
|
Tourner
|
Invert
|
Informaciones
|
Kalkuluen
|
Information
|
Information
|
Ignorar |
Alde
|
Ignorer |
To
|
Igualar |
Berdindu |
Égaliser |
Tie,
|
Intercepción |
Geldiarazi |
Interception |
Interception |
Intervenir |
Esku
|
Participer |
Take
|
Jaque |
Xake |
Échec |
Check |
Jaque
|
Xake
|
Echec
|
Check
|
Jaque
|
Xake
|
Echec
|
Double
|
Jugada
|
Uneko
|
Coup
|
Current
|
Largo |
Luzea |
Longue |
Long |
Liberación
|
Laukiak
|
Libérer
|
Liberation
|
Libro
|
Hasieren
|
Cahier
|
Opening’s
|
Línea |
Aldaera |
Ligne |
Line |
Modo
|
Jokatzeko
|
Maniére
|
Play
|
Molestar |
Traba,
|
Déranger |
Disturb,
|
Negras
|
Beltzak
|
Les
|
Black |
Nivel |
Maila |
Niveau |
Level |
Notación |
Idazketa |
Notation |
Notation |
Nudos |
Korapiloak |
Noeud |
Knot,
|
Obstrucción |
Oztopoa |
Obstruer |
Obstruction |
Ocupar |
Bete,
|
Occuper |
Occupy,
|
Pareja
|
Alfil
|
Paire
|
Pair
|
Partida |
Partida |
Partie |
Game |
Partidas
|
Aztertutako
|
Parties
|
Game
|
Pasividad |
Pasibotasuna |
Passif |
Passivity |
Peón |
Peoia |
Pion |
Pawn |
Peón
|
Peoi
|
Pion
|
Passed
|
Perder
|
Denborak
|
Perdre
|
Losing
|
Permanente |
Iraunkorra |
Permanent |
Permanent |
Persecución |
Jazarpena |
Poursuite |
Pursuit,
|
Piezas |
Piezak |
Pièce |
Pieces |
Pieza
|
Babesgabeko
|
Pièce
|
Piece
|
Pieza
|
Pieza
|
Pièce
|
Touched
|
Poner
|
Posizioa
|
Placer
|
Set
|
Posición |
Posizioa |
Position |
Position |
Presentación |
Aurkezpena |
Présentation |
Presentation |
Profundidad |
Sakonera |
Profondeur |
Depth |
Promoción |
Promozioa,
|
Promotion |
Promotion |
Rápidas |
Azkarrak |
Rapides |
Fast
|
Recibir
|
Mate
|
Recevoir
|
Receive
|
Recinto
|
Joko
|
Enceinte
|
Chess
|
Reclamar |
Eskatu,
|
Réclamer |
Reclaim |
Red
|
Mate
|
Filet
|
Net
|
Reloj |
Erlojua |
Horloje,
|
Clock,
|
Rendirse |
Amore
|
Se
|
Resign |
Resultado |
Emaitza |
Résultat |
Result |
Rey |
Erregea |
Roi |
King |
Sala |
Joko-gela |
Salle |
Room |
Sacrificar |
Pieza
|
Sacrifier |
Sacrifice |
Sección |
Saila |
Section |
Section |
Segundos/jugada |
Segundo/
|
Secondes
|
Seconds/Movement |
Signo,
|
Ikurra,
|
Signe |
Sign |
Signo
|
Harridura
|
Signe
|
Surprise
|
Simetría |
Simetria |
Symétrie |
Symmetry |
Simplificación |
Sinplifikatu |
Simplifier |
Simplify |
Sobrecarga
|
Gainkarga |
Surcharge |
Overload |
Son
|
Parra
|
Ce
|
It’s
|
Tablas |
Parra
|
Egalité |
Draw |
Tablero |
Taula |
Echiquier |
Layout,
|
Táctica |
Taktika |
Tactique |
Tactical,
|
Tiempo |
Denbora |
Temps |
Time |
Tiempo
|
Denbora
|
Temps
|
Extra
|
Tiempo
|
Jokaldien
|
Temps
|
Time
|
Torneo |
Lehiaketa |
Tournoi |
Tournament |
Torre |
Gaztelua |
Tour |
Rook |
Variante
|
Oinarrizko
|
Basique
|
Basic
|
Variante
|
Aldaera
|
Premier
|
Principal
|
Ventaja
|
Material
|
Avantaje
|
Material
|
Violar,
|
Hautsi,
|
Transgresser,
|
Break,
|
XAKEKO ZEINUAK
ZEINUA |
Gaztelera |
Euskara |
Frantsesa |
Ingelesa |
+= |
El
|
Zuriak
|
Les
|
White
|
=+ |
El
|
Beltzak
|
Les
|
Black
|
± |
El
|
Zuriak
|
Les
|
White
|
–
|
El
|
Beltzak
|
Les
|
Black
|
+- |
El
|
Zuriek
|
Les
|
White
|
-+ |
El
|
Beltzek
|
Les
|
Black
|
= |
Igualdad |
Berdintasuna |
Égalité |
Even |
∞ |
Incierto |
Ez
|
Incertain |
Unclear |
=∞ |
Con
|
Materialaren
|
Avec
|
With
|
↻ |
Ventaja
|
Garapen
|
Avantage
|
Development
|
O |
Ventaja
|
Espazio
|
Avantage
|
Greater
|
→ |
Con
|
Erasoarekin |
Avec
|
With
|
⇄ |
Con
|
Erasorako
|
Avec
|
With
|
↑ |
Con
|
Iniziatibarekin,
|
Avec
|
With
|
ʘ |
Zugzwang |
Zugzwang |
Zugzwang |
Zugzwang |
#
|
Mate |
Mate |
Mat |
Mate |
! |
Muy
|
Jokaldi
|
Trés
|
A
|
!! |
Excelente
|
Jokaldi
|
Excellent
|
An
|
? |
Mala
|
Jokaldi
|
Coup
|
A
|
?? |
Grave
|
Akats
|
Erreur
|
A
|
¡? |
Jugada
|
Arreta
|
Coup
|
A
|
?! |
Jugada
|
Zalantzazko
|
Copu
|
A
|
JOKALDIAK NOLA ADIERAZI, AHOZ NAHIZ IDATZIZ
ZER |
IDATZIZ |
AHOZ |
1.
|
||
Zf3 |
Zalduna
|
|
Ee2 |
Erregea
|
|
+
|
Zgf3 |
ge-ko
|
+
|
Z5f3 |
bosteko
|
peoia |
ez
|
be
|
2.
|
||
Zxf3 |
Zaldunak
|
|
+
|
Zgxf3 |
ge-ko
|
+
|
Z5xf3 |
bost-eko
|
peoia |
bxc5
|
bek
|
3.
|
||
b8D |
be
|
|
4.
|
+ |
Xake |
Zd4+
|
Zaldunak
|
|
5.
|
++
|
Xake
|
Dh7
|
Damak
|
|
6.
|
0-0 |
Erroke
|
0-0-0 |
Erroke
|
|
PIEZAK
Piezak
letra banaz adieraz daitezke. Peoiak, ordea, ez dira letraz
adierazten.
Gaztelua |
G |
Alfila |
A |
Erregea |
E |
Zalduna |
Z |
Dama |
D |
FIDEk
idazketa-sistema bakarra onartzen du bere lehiaketa eta match-etan,
Sistema Algebraikoa, alegia; eta xake idazketa-sistema uniforme hau
erabiltzea gomendatzen du, xake literaturan eta aldizkarietan ere
berdin jokatzeko gomendatzen du. Algebraikoa ez den beste
idazketa-sistema batez betetako inprimakiak ez dira aintzat hartuko.
Epaileak jokalari bat algebraikoa ez den beste idazketa-sistema bat
erabiltzen ikusten badu, betebehar hori ezinbestean bete behar duela
jakinaraziko dio.
Sistema
Algebraikoaren Deskribapena
1.
Pieza bakoitza bere izenaren lehen hizkiaz, letra larriz, adierazi
behar da. Adibidez: E = Erregea, D = Dama, G = Gaztelua, A = Alfila,
Z = Zalduna.
2.
Jokalariek, pieza izendatzeko, beren lurraldeko hizkuntza erabil
dezakete, eta piezek hizkuntza horretan duten izenaren lehen letra
idatzi. Adibidez: A = Alfila (euskaraz); F = Fou (frantsesez); A=
Alfil (gazteleraz); L = Loper (alemanez); B = Bishop (ingelesez).
Idatzizko argitalpenetan irudiak erabiltzea gomendatzen da.
3.
Peoiak ez dira adierazten beren lehen letraren bidez; lehen letra
hori ez adierazteak erakusten du peoiak direla. Adibidez: e5, d4, a5.
4.
Zortzi zutabeak (ezkerretik eskuinera zurientzat, eta eskuinetik
ezkerrera beltzei dagokienez) xehez adierazi behar dira: a, b, c, d,
e, f, g, h, hurrenez hurren.
5.
Zortzi lerroak (behetik gora zurientzat eta goitik behera beltzei
dagokienez) zenbatuta daude: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, hurrenez hurren.
Ondorioz,
hasiera posizioan piezak eta peoi zuriak lehen eta bigarren lerroetan
jarri ohi dira; pieza eta peoi beltzak, ostera, zortzigarren eta
zazpigarren lerroetan.
6.
Arestian aipatutako arauen ondorioz, 64 laukietako bakoitza letra eta
zenbaki konbinazio bakar batez adierazita egongo da beti.
7.
Pieza bakoitzaren mugimendua adierazterakoan, (a) dagokigun piezaren
izenaren lehen letra eta (b) iristen deneko laukia adierazi beharko
dira. Ez da gidoirik idatzi behar (a) eta (b)ren artean. Adibidez:
Ag7, Zf3, Gd1. peoien kasuan, iristen direneko laukia baino ez da
adierazi behar. Adibidez: e5, d4, a5.
8.
Pieza batek harrapaketa egiten duenean, x bat tartekatu behar da (a)
dagokigun piezaren izenaren lehen letraren eta (b) iristen den
laukiaren artean. Adibidez: Axe5, Zxf3, Gxd1.
Peoi
batek harrapaketa bat burutzen duenean, iristen den laukia
adierazteaz gain, abiatze zutabea ere adierazi beharko da, jarraian x
bat duela. Adibidez: dxe5, gxf3, axb5. Igarotzean harrapaketa bat
eginez gero, bukaeran peoiak hartu duen laukia jarriko dugu iritsi
den laukitzat, eta idazketan “p.i.” jarri beharko da.
9.
Bi pieza berdin lauki berera mugi badaitezke, mugitutako pieza honela
adieraziko da:
(1)
Pieza biak lerro berean badaude:
(a)
piezaren izenaren lehen letra, (b) abiatze laukiaren zutabea eta,
azkenik, (c) heltze laukia adierazi beharko dira.
(2)
Pieza biak zutabe berean badaude:
(a)
piezaren izenaren lehen letra, (b) abiatze laukiaren lerroa eta,
azkenik, (c) heltze laukia adierazi beharko dira.
(3)
Piezak lerro eta zutabe desberdinetan badaude, hobe da (1) modua
erabiltzea.
Harrapaketa
bat eginez gero , (b) eta (c) ren artean x bat tartekatu beharko da.
Adibideak:
(1)
Bi zaldun daude g1 eta e1 laukietan, eta bietatik bat f3 laukira
mugitu da: Zgf3 edo Zef3 izan daiteke, bata ala bestea izan.
(2)
Bi Zaldun daude g5 eta g1 laukietan, eta bietako bat f3 laukira
mugitu da: Z5f3 edo Z1f3 izan daiteke, bata ala bestea izan.
(3)
Bi Zaldun daude h2 eta d4 laukietan, eta bietako bat f3 laukira
mugitu da: Zhf3 edi Zdf3 izan daiteke, bata ala bestea izan.
f3
laukian harrapaketa bat egiten bada, arestiko adibideak aldatu egin
behar dira x bat tartekatuz: (1) Zgxf3 edo Zexf3, (2) Z5xf3 edo
Z1xf3, (3) Zhxf3 edo Zdxf3, izan daitezke, kasuan kasu.
10.
Bi peoik aurkariaren pieza bat bera edo peoia harrapa badezakete,
mugitu den peoia adieraziko dugu (a) abiatu den zutabeko letraren
bidez , (b) x, eta azkenik, (c) iristen den laukia adieraziz.
Adibidez: c4 eta e4 laukietan bi peoi zuri badaude, eta d5 laukian
peoi edo pieza beltz bat, zurien jokaldiaren idazketa cxd5 edo exd5
izan daiteke, bata ala bestea izan.
11.
Peoi bat koroatuz gero, peoiak burututako mugimendua adierazi beharko
da, eta jarraian pieza berriaren lehen hizkia. Adibidez: d8D, f8Z,
b1A, g1G.
12.
Berdintzeko eskaintza (=) ikurraren bidez adieraziko da.
Oinarrizko
laburdurak:
0-0
h1 edo h8-ko gazteluen errokea (erregearen aldeko errokea edo erroke
laburra)
0-0-0
a1 edo a8-ko gazteluen errokea (damaren aldeko errokea edo erroke
luzea)
x
Harrapaketa, jatea
+
Xake
++
edo # Mate
p.i.
Peoia igarotzean
harrapatzea
(i.h.
= igarotzean harrapatzea)
Partida
baten adibidea: 1.d4 Zf6 2.c4 e6 3.Zc3 Ab4 4.Ad2 0-0 5.e4 d5 6.exd5
exd5 7.cxd5 Axc3 8.Axc3 Zxd5 9.Zf3 b6 10.Db3 Zxc3 11.bxc3 c5 12.Ae2
cxd4 13.Zxd4 Ge8 14.0-0 Zd7 15.a4 Zc5 16.Db4 Ab7 17.a5… etab.
